Chẳng Cần Ngồi Yên Vẫn Có Thể Thiền

Tác giả: Jan Chozen Bays

Mọi người thường nói: “Tôi rất muốn thực hành chánh niệm nhưng lại quá bận rộn. Vậy nên, tôi chẳng có thời gian để thực hành.” Hầu hết mọi người đều nghĩ chánh niệm giống những việc như đi làm, nuôi dạy con cái và chăm sóc nhà cửa mà họ phải hoàn thành mỗi ngày. Thực ra, việc biến chánh niệm thành một phần trong đời sống lại giống trò nối những dấu chấm hay vẽ tranh bằng số. Bạn có nhớ những bức tranh mà mỗi vùng trên đó được đánh số chỉ ra màu sắc bạn phải tô lên không? Khi bạn tô các vùng ấy bằng màu xám, rồi màu xanh lá và màu xanh da trời, thì một bức tranh đẹp sẽ dần hiện ra.

Thực hành chánh niệm cũng giống như vậy. Bạn bắt đầu với một góc nhỏ trong cuộc sống của mình, ví dụ, cách bạn trả lời điện thoại. Mỗi lần điện thoại đổ chuông, bạn dừng lại và thực hành ba hơi thở thật chậm, thật dài, sau đó thì nhấc máy. Bạn hãy làm điều này trong vòng một tuần hoặc lâu hơn cho đến khi nó trở thành một thói quen. Sau đó bạn lại thực hành thêm một loại chánh niệm khác, như chánh niệm trong khi ăn chẳng hạn. Khi loại chánh niệm này trở thành một phần trong đời sống của bạn, thì bạn có thể thực hành thêm loại chánh niệm khác. Dần dần, bạn hiện hữu ở hiện tại và tỉnh giác trong nhiều giây phút hơn. Trải nghiệm dễ chịu về cuộc đời sống trong tỉnh giác bắt đầu xuất hiện.

Những bài tập trong cuốn sách này chỉ ra nhiều khoảng trống khác nhau trong đời sống mà bạn có thể bắt đầu lấp kín bằng những gam màu ấm áp của thực hành chánh niệm khơi mở từ trái tim.

Chánh niệm là gì và tại sao chánh niệm lại quan trọng?

Trong những năm gần đây, mối quan tâm tới chánh niệm tăng lên rất nhiều trong giới nghiên cứu, các nhà tâm lý học, các nhà vật lý học, các nhà giáo dục học và trong đời sống công chúng nói chung. Chánh niệm là chủ định tập trung hoàn toàn vào những gì đang xảy ra xung quanh bạn và bên trong bạn – trong thân, tâm và trí của bạn. Chánh niệm là nhận biết mà không chỉ trích hay phán xét. Có lúc chúng ta có chánh niệm và có lúc thì không. Một ví dụ cụ thể là việc chú ý vào đôi tay trên vô lăng khi bạn đang lái xe. Hãy nhớ lại lần đầu tiên bạn học lái xe, chiếc xe đã rung lắc và lăn bánh vào con đường khi đôi tay của bạn vụng về xoay vô lăng ngược xuôi, điều chỉnh đi điều chỉnh lại. Bạn hoàn toàn tỉnh thức, hoàn toàn tập trung vào đôi tay khi lái xe. Sau một thời gian, đôi tay của bạn đã học được cách nắm vô lăng thuần thục, có thể điều khiển xe tự động và tinh tế. Bạn có thể điều khiển chiếc xe chuyển động nhẹ nhàng về phía trước mà không cần phải quá tập trung vào đôi tay. Bạn có thể vừa lái xe, vừa nói chuyện, vừa ăn và vừa nghe radio cùng một lúc. Từ đó phát khởi kinh nghiệm mà tất cả chúng ta đều có, kinh nghiệm lái xe ở chế độ tự động.

Có rất nhiều lợi ích trong thực hành chánh niệm. Nghiên cứu về hạnh phúc do Kirk Warren Brown và Richard M. Ryan tại trường Đại học Rochester thực hiện cho thấy rằng “những người đạt được mức độ chánh niệm cao là hình mẫu về sức khỏe tinh thần tích cực và mạnh mẽ”. Chánh niệm giúp giảm những cơn đau trong tâm, trí và cả thân. Nhưng đừng tin lời tôi chỉ vì tôi nói như vậy. Hãy thử các bài tập trong cuốn sách này khoảng một năm và tìm hiểu xem chúng thay đổi cuộc sống của chính bạn như thế nào.

Trích dẫn sách:

“Tôi là một giáo viên dạy thiền định và sống tại một tu viện thiền ở Oregon. Tôi cũng là một bác sĩ nhi khoa, một người vợ, một người mẹ và một người bà, vì thế tôi hiểu rõ cuộc sống hằng ngày có thể trở nên căng thẳng và khó khăn tới mức nào. Tôi đã thiết kế những bài tập này để giúp bản thân tỉnh thức, hạnh phúc và thư giãn nhiều hơn trong cuộc sống bận rộn. Tôi trao tặng bộ bài tập này cho bất cứ ai muốn trở nên hiện hữu trọn vẹn và tận hưởng từng khoảnh khắc bé nhỏ trong cuộc đời họ. Bạn không cần phải dành cả tháng trời để nhập thất thiền định hoặc chuyển đến một tu viện để phục hồi lại sự an tĩnh và cân bằng cho cuộc sống của mình. Những điều đó đã luôn có sẵn cho bạn. Từng chút từng chút một, thực hành chánh niệm mỗi ngày sẽ giúp bạn đạt được sự mãn nguyện và trọn vẹn trong chính cuộc sống mà bạn đang trải qua.

Trong nhiều năm qua, tôi đã tìm thấy một phương pháp đáng tin cậy giúp làm dịu những nỗi buồn phiền, bất an và khiến chúng không tái diễn. Tôi đã kê đơn phương pháp này cho chính bản thân tôi cũng như nhiều người khác nữa, và thu được những kết quả tuyệt vời. Phương pháp đó chính là thực hành chánh niệm thường xuyên.
Phần lớn những thất vọng của chúng ta về cuộc sống sẽ biến mất, thay vào đó, nhiều niềm vui bình dị sẽ xuất hiện, nếu chúng ta có thể học cách nhìn nhận hiện tại như chúng là. Bạn đã từng trải qua những phút giây tỉnh thức trong chánh niệm. Mỗi người trong chúng ta đều có thể nhớ lại ít nhất một lần bản thân hoàn toàn tỉnh thức, và mọi thứ bỗng trở nên rõ ràng, sống động. Chúng ta gọi đây là những giây phút đỉnh cao. Chúng có thể xuất hiện khi chúng ta trải qua điều gì đó thực sự tuyệt đẹp hoặc đau khổ, ví dụ như một đứa trẻ ra đời hay một người ta yêu thương qua đời. Chúng cũng có thể xảy ra khi xe của chúng ta trên đà trượt dốc. Thời gian chậm lại khi chúng ta quan sát xem tai nạn có xảy ra hay không. Nhưng không hẳn lúc nào cũng phải đầy kịch tính như thế. Trải nghiệm đó có thể xảy ra trên con đường đi bộ bình thường, khi chúng ta rẽ vào một góc phố, và rồi mọi thứ vụt sáng trong một khoảnh khắc.

Những giây phút đỉnh cao chính là những lần chúng ta hoàn toàn tỉnh thức. Cuộc sống và tỉnhthức trong ta không bị tách rời, là một. Vào những lần như vậy, giữa ta và mọi thứ khác không còn khoảng cách, khổ đau tiêu biến. Chúng ta cảm thấy được thỏa mãn. Thực tế thì chúng ta vượt ra khỏi cảm giác thỏa mãn và bất mãn. Chúng ta hiện hữu. Chúng ta là sự hiện hữu. Chúng ta nếm vị tuyệt vời của cuộc đời mà Đức Phật gọi là cuộc đời giác ngộ. Những khoảnh khắc thế này cũng hiển nhiên sẽ phai mờ đi, rồi chúng ta lại bị tách biệt và trở nên gắt gỏng. Chúng ta không thể ép buộc những khoảnh khắc đỉnh cao hay sự giác ngộ xuất hiện.

Tuy nhiên, các công cụ của chánh niệm có thể giúp chúng ta khép lại những khoảng trống tạo ra nỗi bất hạnh. Chánh niệm hợp nhất tâm, thân và trí của ta, đưa cả ba vào chánh niệm miên mật. Vì thế, khi bản thể được hợp nhất, rào cản giữa “tôi” và “những thứ khác” trở nên ngày càng ngắn lại cho đến khi tự biến mất trong một khoảnh khắc!

Dưới đây là một vài lợi ích của chánh niệm mà tôi đã tìm ra:

Thật may mắn khi chúng ta có thể học cách thực hiện khéo léo các công việc. Thật không may khi chính kỹ năng này lại có thể khiến chúng ta thực hiện các công việc ấy một cách vô thức. Thật không may bởi vì khi chúng ta rơi vào trạng thái vô thức, chúng ta bỏ lỡ phần lớn mọi thứ xảy ra trong cuộc sống của mình. Khi chúng ta “thoát ra”, tâm thức có xu hướng phiêu du đến một trong ba nơi: quá khứ, tương lai, và thế giới tưởng tượng. Cả ba nơi đó đều hiện hữu trong trí tưởng tượng của chúng ta. Tại nơi này, nơi chúng ta đang ở, nơi chốn duy nhất, và tại thời điểm này, thời điểm chúng ta đang ở, thời điểm duy nhất, chúng ta mới thực sự đang sống.

Năng lực trí tuệ của loài người cho phép ta hồi tưởng về quá khứ thật là một món quà độc đáo.

Năng lực ấy giúp chúng ta học được từ những sai lầm của mình và thay đổi định hướng sống không lành mạnh. Tuy nhiên, khi tâm thức tua lại những gì đã xảy ra, nó thường bắt đầu ngẫm nghĩ không dứt về những sai lầm của chúng ta trong quá khứ. “Giá mà tôi đã nói thế nà thì cô ấy sẽ nói thế nà” Thật không may, tâm thức dường như nghĩ rằng chúng ta thật ngu ngốc. Nó hồi tưởng lại những sai lầm đã qua của chúng ta hết lần này đến lần khác, liên tục trách móc và chỉ trích chúng ta. Chúng ta sẽ không bỏ tiền ra thuê và xem cùng một bộ phim tang thương đến 250 lần, nhưng đôi khi chúng ta để mặc cho tâm thức của mình tua lại những ký ức xấu vô số lần, mỗi lần đều trải qua những cơn khủng hoảng và sự hổ thẹn giống nhau. Chúng ta sẽ không nhắc nhở một đứa trẻ tới 250 lần vì một lỗi lầm nhỏ nó mắc phải, nhưng đôi khi chúng ta cho phép tâm thức mình tiếp tục hồi tưởng quá khứ và khơi lên cảm giác giận dữ cũng như hổ thẹn trong tâm hồn. Dường như tâm thức lo sợ rằng, chúng ta sẽ lại phán xét sai lầm, lặp lại sự vô minh hay vô ý thức một lần nữa. Nó không tin rằng thực sự chúng ta đủ thông minh để học hỏi từ lỗi lầm và không tái phạm.”